آسیب شناسی سلوک انسانی در کلام امام رضا علیه السلام (جلسه دوم)

 

استغفار اولین قدم سیر و سلوک

استغفار چه جایگاهی در سلوک انسانی دارد؟ و به چه معناست؟ طلب غفران الهی و «غفور» از اسماء الهی است.

 

در وجه اختلاف «عفو» با «غفور» باید گفت که «عفو» یعنی کسی مرتکب جرمی شده و مستحق مجازات است و با عفو می خواهد که خدا از مجازاتش بگذرد، اما در «غفور»، شخص نه تنها می‌خواهد خدا از مجازاتش بگذرد، بلکه به گونه ای با او رفتار کنند که انگار جرمی مرتکب نشده است.

پس وقتی می گوئیم «استغفرالله» یعنی من طلب غفران خدا را می کنم و می خواهم با او آشتی کنم. جرمی مرتکب شدم، ولی دوست ندارم رابطه ام با خدا خراب شود و نمی خواهم او  از من روی بگرداند و  قهر کند.

انسان ها بسته به قیمت و ارزش وجودی شان، برخی از آدمها برایشان موضوع و محبوبیت دارند. مثلا معلم، همسر، فرزند و ... و سعی در حفظ آن رابطه دارند. اما برای کسی که به معنای واقعی انسان است و بلوغ انسانی پیدا کرده، مهمترین محبوب زندگی اش، " الله" است. مسئله اساسی، حفظ رابطه اش با الله و از دست ندادن اوست.

 بنابراین، اولین نیاز انسان در ارتباط با حق تعالی این است که مانعی با او وجود نداشته باشد؛ چون عشق و عاطفه با حق تعالی قیمت دارد. یعنی همان طور که ما برای شرکت در یک مهمانی باید آراسته و معطر باشیم و با بدن کثیف و نامرتب نمی توانیم حضور داشته باشیم، در نزد خداوند و اهل آسمان هم اگر آلودگی و ناپاکی داشته باشیم راه مان نمی دهند. چون با جمع این آلودگی ها رابطه مان با غیب خراب می شود.

استغفار یعنی حمام نفس. همان طور که بدن ما بیش از چند روز نمی تواند بدون حمام باشد، بدون استغفار هم هیچ حیثیتی برای نفس باقی نمی ماند.

استغفار نیز در سلوک انسانی یک ضرورت است و آنقدر مهم است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) می‌­فرمایند: «إِنَّهُ لَیُغَانُ عَلَى قَلْبِی وَ إِنِّی لَأَسْتَغْفِرُ اللَّهَ فِی کُلِّ یَوْمٍ سَبْعِینَ مَرَّةً= همانا که قلبم را غبارى مى‏‌پوشاند و من روزى ۷۰ مرتبه از درگاه خدا آمرزش مى‌‏طلبم».

بر اثر بعضی گناه ها مثل نگاه های حرام، خیالات باطل، عکس های حرام،... روی قلب آدمی گردی می‌نشیند و اجازه نمی‌دهد به راحتی عبادتی در شب داشته باشیم؛ یا مکاشفه یا پروازی کنیم. به همین علت، با استغفار که حمام نفس است، در سه نوبت صبح، ظهر و شب، حتی اگر در رختخواب هم باشید، با 100 مرتبه ذکر استغفار انسان خودش را تخلیه و نفسش را پاک می‌کند تا بتواند مثل یک انسان زندگی کند. در کل اگر انسان تخلیه روح نداشته باشد، نه در زمین موفق خواهد شد و نه در آسمان.

چرا باید استغفار را به زبان بیاوریم؟

آسیب شناسی سلوک انسانی در کلام امام رضا علیه السلام (جلسه اول)

 

اصل حرکت و غایت طلبی انسان در نظام هستی 

مسیر انسان به سمت حق تعالی یک مسیر حقیقی است. این نکته باید به خوبی درک شود تا سعادت و سلامت انسان تضمین شود. باید دانست که حرکت انسان حرکت اتفاقی نیست، بلکه حقیقی بوده و دارای مبدأ و مقصد، راهنما و استاد و علائم و نشانه های راهنمائی بین راه، موانع و خطرات و عوامل پیروزی و موفقیت است. این همه را انسان باید بشناسد.

مسیر حرکت انسان مثل مسیری است که جنین در رحم مادر طی می کند. عین این مسیر را نیز خود ما داریم. وقتی گفته می شود یک حرکت حقیقی وجود دارد، یعنی "شدنی" در کار است که نقطه آغاز و مراحل صیرورت و "شدن" را طی می‌کند تا به مقصد برسد. اما بعضی ها به صورت حیوان و بعضی ها هم به صورت انسان در حال «شدن» هستند. مثل انواع تولدهای کودک که هیچ کدام از تولدهای بیمار، ناقص، معلول و ضعیف به درد نمی خورد و فقط تولد سالم و سالم قوی، تولد مبارکی است. پس انسان باید مسیرش را خوب یاد بگیرد تا انسانی زندگی کند و انسان محشور شود.

«علم» چراغ راه حرکت انسانی

یکی از چیزهای که انسان در مسیرش به سمت آخرت نیاز دارد، «علم» است. هرچه شناخت‌های انسان درست‌تر، عمیق‌تر و جامع‌تر باشد، حرکت او در مسیر کمال و هدف خلقت بیشتر خواهد بود. حضرت علی (علیه السلام) فرمودند: «الْعِلْم اصْلُ کلِ خَیْرِ وَالْجَهلُ اصْلُ کلِ شَرٍ= علم ریشه هر خوبی و جهل ریشه هر بدی است».

جهنم معلول جهل و بهشت معلول آگاهی و علم است. چون لازمه حرکت، علم است و گمشدن و سر در گمی مربوط به جهالت انسان است. پس اصل علم و یادگیری برای انجام وظیفه است.

بخاطر همین در روایت بر علم آموزی تأکید زیادی شده است. از سخنان امام صادق (علیه السلام) است که: «لاخَیرَ فیِمَن لا یتفقه مِن اصحابنا= هر کدام از اصحاب ما که فهم دین ندارند، خیری هم ندارند».

اصل معنای دین، مجموعه‌ای از معارف در سه شاخه شریعت، طریقت و حقیقت است. یعنی فقه، اخلاق و معارف است که مجموعه آن‌ها شیوه زندگی سالم و آرام را در دنیا و شیوه ی تولد به آخرت را می آموزد.

احادیث ناب

سبک زندگی

مفهوم «برکت»

از پیامبر(ص) پرسیدند برکت درمال یعنی چه؟

درپاسخ، پیامبر مثالی زد و فرمود:

گوسفند درسال یکبار زایمان می کند وهر بار هم یک بره به دنیا می آورد .

سگ در سال دو بار زایمان میکند و هربار هم حداقل 6-7 بچه.

به طور طبیعی شما باید گله های سگ را ببینید که یک یا دو گوسفند در کنار آن است.

ولی در واقع برعکس است. گله های گوسفند را می بینید و یک یا دو سگ درکنار آنها چون خداوند برکت را در ذات گوسفند قرار داد و از ذات سگ برکت را گرفت .

مال حرام اینگونه است.

فزونی دارد ولی برکت ندارد.

روی مفهوم" برکت در روزی" فکر کنید.

گوهر ناب

سبک زندگی

 

آیا والدین روی فرزندشان بنزین می ریزند و آنها را می سوزانند؟

بچه هایتان را جهنمی نکنید. اگر دختر و پسرتان گفتند ما مراسم گناه آلود می خواهیم، قبول نکنید. چون با قبول این کار، بچه هایتان را می سوزانید. اگر بچه ای به مادرش بگوید من را آتش بزن، آیا مادر این کار را می کند؟ حتی اگر مادر بی رحمی باشد، این کار را نمی کند. ممکن است دولت بچه شما را بگیرد و بگوید این فرزند شما جنایت کرده و باید سوزانده شود، اعدام شود، اما اگر او را بدهد به دست پدر و مادر، آنها هیچ وقت روی فرزندشان بنزین نمی ریزند و او را نمی سوزانند. اما با این همه، ما دقیقاً همین کارها را با آوردن سی دی مبتذل، با آوردن اینترنت و ماهواره با فرزندان مان می کنیم. بدون هیچ کنترلی این وسایل را در دسترس شان قرار می دهیم.

شما بعنوان والدین باید بلند شوی با فرزندت بروی مغازه و برایش انتخاب کنی. همینطوری پول نده هر چه خواست بخرد. باید مراقبت کنی. آیا شما به فرزندتان مثلا ۵۰ هزار تومان می دهید که برود و گوشت بخرد؟ می گویی: نه. سر بچه کلاه می گذارند؛ خودم باید بروم گوشت بخرم. گوشت یک چیز دیگر است؛ پودر لباسشویی نیست که بگویم از این پودر بخر.

اما همین والدین وقتی غذای روح می خواهد برای فرزندش بخرد، می بینید که چه مزخرفاتی را انتخاب می کند و بچه را آلوده می کند. من چند وقت پیش رفتم خودم یک اسباب بازیِ جنگی گرفتم برای بچه ی خودم که فقط جنگی باشد. علاقه به یک اسباب بازی جنگی داشت. رفتم یک چیز جنگی گرفتم که برای روحیه اش خوب باشد. اما بعد دیدم که وسط همین چیز جنگی چیزی آمد که ما اصلاً فکرش را هم نمی کردیم. چیزی که بنیان تفکر بچه را متزلزل می کند.

پس والدین باید دقت کنند همان گونه که برای غذای طبیعی فرزندان شان دقت می کنند که آلوده نباشد، غذای روح نیز باید پاک باشد.

 برگرفته ازسلسله مباحث استاد شجاعی

 

تلنگر

تفسیر قرآن

پنج گروه محروم از شفاعت، از منظر قرآن

هدف نهایی از خلقت انسان، بهره مندی او از نعمات اخروی است. با توجه به قصور اعمال انسان، تنها چشم امید وی در قیامت، بهره مندی از رحمت خدا و شفاعت مشفعین است. اما عواملی وجود دارد که حرکت در آن مسیر، انسان را از شفاعت محروم می‌گرداند.

ضروری بودن شفاعت در شریعت

یکی از ضروریات مسلّم دین اسلام، مساله شفاعت است.

علامه مجلسی، ضمن ضروری دانستن مساله شفاعت در بین مسلمین، به شفاعت غیر مسلمانان نیز قائل است.[1]

لازم است به این مهم نیز توجه داشت که شفاعت مساله‌ای صرفا نظری نیست، بلکه اعتقاد به آن در زندگی انسان نیز، نقش خواهد داشت.

در این میان عده‌ای از این نعمت، به خاطر اعمالشان محروم خواهند بود.

محرومین از شفاعت، در قرآن

در سوره مبارکه مدثر طی آیات 38 تا 48، درباره معذّبین در جهنم، سخن به میان آمده. در پایانِ معرفی این عده، آنان را محروم از شفاعت معرّفی می‌کند: «فَما تَنْفَعُهُمْ شَفاعَةُ الشَّافِعِینَ[مدثر، 48](این گروه) شفاعتِ شفاعت‌کنندگان برایشان سودی ندارد». چون شفاعت، حاصل برقراری پیوندی عمیق است، بین شفیع و شفاعت شونده است، در حالیکه این عده فاقد این پیوند می‌باشند، و در نتیجه از شفاعت شافعین محروم می‌گردند.

عوامل محروم شدن از شفاعت:

1- پایبند نبودن به نماز

اولین جُرمی که اهل جهنم، در این آیات به آن اعتراف می‌کنند، عدم التزام به نمازشان است؛ «قالُوا لَمْ نَکُ مِنَ الْمُصَلِّین‏ [مدثر،43]؛ گفتند ما از نمازگزاران نبودیم».

از مهمترین ارکان اسلام، نماز است. سستی در نماز، علاوه بر اینکه انسان را از بسیاری از جلوه‌های رحمانی پروردگار، محروم می‌گرداند؛ آخرین راه نجاتِ آخرت را نیز، به روی او مسدود می‌نماید. رسول اکرم(صلی الله علیه وآله) فرموده است: «انّ شفاعتنا لا تنال مستخفّابالصلاة[2]؛ شفاعت من به کسى که نمازش را سبک بشمارد، نمى رسد».

گویم ز ولی این جمله مدهوش/ ای شیعه به دل بده بدان گوش

فرمود  که نرسد برشفاعت ما/ هر کس که کند نماز را فراموش

امام حسن علیه السلام ازمنظر پیامبر صلی الله علیه وآله

بیکرانِ غربت

بنا به قول‌های معتبر، ‌امام حسن(علیه السلام) روز بیست و هشتم ماه صفر سال 49 هجری در سن 47 سالگی به خاطر خوردن زهر و مسمومیت ناشی از آن به شهادت رسید و در قبرستان بقیع به خاک سپرده شد.

امام حسن علیه السلام از منظر رسول الله صلی الله علیه و آله

حضرت ختمی مرتبت صلی الله علیه و آله فضایل و امتیازات فرزندش امام حسن مجتبی علیه السلام را بین مسلمانان تبلیغ می‌کرد و از ارتباط او با مقام نبوت و علاقه‌ی حقیقی که به وی داشت همه‌جا سخن می‌گفت.

آنچه از زبان پیامبر صلی الله علیه و آله در مورد حضرت مجتبی علیه السلام بیان شده است چنین است:

«هر کس می‌خواهد آقای جوانان بهشت را ببیند به حسن علیه السلام نگاه کند» . (1)

«حسن گل خوشبویی است که من از دنیا برگرفته‌ام‌» . (2)

روزی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به منبر رفت و امام حسن علیه السلام را در کنارش نشانید و نگاهی به مردم کرد و نظری به امام حسن علیه السلام انداخت و فرمود: «این فرزند من است و خداوند اراده کرده که به برکت و جود او بین مسلمانان صلح را برقرار سازد» . (3) یکی از یاران رسول الله صلی الله علیه و آله می‌گوید: پیغمبر صلی الله علیه و آله را دیدم که امام حسن علیه السلام را بر دوش می‌کشید و می‌فرمود: «خدایا من حسن را دوست دارم، تو هم دوستش بدار» . (4)

شرح چگونگی شهادت، تشییع و دفن پیکر مطهر امام حسن مجتبی (علیه السلام)

سبک زندگی

   

اهمیت رعایت نوبت

روزی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در حال استراحت بود.

فرزندشان امام حسن (علیه السلام) آب خواستند.

حضرت نیز قدری شیر دوشید و کاسه شیر را به دست او دادند.

در این حال، امام حسین (علیه السلام) از جای خود بلند شد تا شیر را بگیرد، اما رسول خدا شیر را به امام حسن (علیه السلام)‌ دادند.

حضرت فاطمه (علیها السلام) که این منظره را تماشا می کرد فرمود :ای پیامبر خدا، گویا حسن را بیشتر دوست داری؟

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) پاسخ داد : این چنین که می گویی نیست.

علت دفاع من از حسن حق تقدم اوست، زیرا زودتر آب خواسته بود.

باید نوبت را رعایت کرد.

منابع:

📚 بحارالانوار، جلد 43، صفحه 283

📚 مناقب آل ابی طالب،‌ جلد 3، صفحه 156