لمس : گرمی وسردی پوست در لمس نشانه گرمی و سردی مزاج است . نرمی پوست نشانه رطوبت و زبری وسختی پوست نشانه خشکی مزاج است. البته این ها به شرطی صحیح است که لمس کننده معتدل باشد یا در قیاس با پوست معتدل راجع به مزاج لمس شونده قضاوت کند.
چاقی و لاغری : لاغری نشانه خشکی و چاقی نشانه رطوبت است .درشتی اندام و گوشت فراوان در افراد دموی گرم و تر دیده می شود و چربی در بدن نشانه سردی و تری بلغم است لذا لاغرها صفراوی و یا سوداوی هستند.
مو : زیادی مو ، رشد سریع و رنگ سیاه آن دلیل بر گرمی مزاج است. کمی مو و رنگ روشن آن دلیل بر سردی و مجعد بودن نشانه خشکی و موی صاف نشانه رطوبت است رنگ بدن :سفیدی رنگ پوست بدن دلیل بر سردی مزاج و سرخی و گندم گونی آن دلیل بر گرمی مزاج است . زردی نشانه گرمی ، رنگ بادمجانی تیره بی روح و غیر درخشان دلیل بر سردی و خشکی ، رنگ گچی و سربی نیز دلیل بر سردی مزاج است.
وضعیت اعضاء بدن : فراخی سینه ، عروق برجسته و نبض قوی و درشتی مفاصل نشانه حرارت است و خلاف این ها نشانه سردی است .تاثیر گرفتن از سردی و گرمی ، تری و خشکی :افراد گرم مزاج تحمل گرما را ندارند و در هوای خنک راحت ترند. هم چنین غذاهای گرم مثل ادویه با آن ها سازگاری ندارد. ممکن است با خوردن کمی دارچین خارش بگیرند یا با خوردن چند خرما جوش بزنند . برعکس سرد مزاجان به غذا و هوای گرم بیشتر علاقه دارند. مایل به شیرینی و گریزان از ترشی وسردی ها بوده و باخوردن ترشی ها ممکن است هنگام خواب ،آب از دهانشان خارج شود.
افعال : افراد سرد مزاج در شروع یک کار مشکل دارند و به اصطلاح دیر گرم می شوند اما گرم مزاجان کارها را به سرعت شروع می کنند. گرمی مزاج گاه باعث شتاب زدگی و عجول بودن می گردد و این افراد ممکن است ثبات رای نداشته باشند. خشمگین شدن هم از علامات گرمی مزاج است اما سرد مزاجان برعکس افرادی آرام و صبور هستند.
فضولات دفع شده : موادی که به صورت عرق ، ادار، مدفوع و... از انسان دفع می شود می تواند نمایانگر حرارت و برودت مزاج باشد. این مواد در صورتی که پررنگ و دارای بوی تند باشند نشانه حرارت مزاج و درصورتی که کم رنگ و بی بو باشند نشانه سردی مزاج هستند.
خواب و بیداری : زیادی خواب نشانه سردی ویا رطوبت است . کم خوابی معمولا ناشی از گرمی و یا خشکی مزاج است. وضع روحی – عصبی : قوت ، سرعت و کثرت افعال مربوط به روح و اعصاب و نشانه گرمی است. مثلا گرم مزاجان پرحرف هستند و با سرعت بیشتری صحبت می کنند در حالی که سرد مزاجان خیلی آهسته آرام و شمرده صحبت می کنند و کم حرف ترند. قدرت یادگیری و حافظه در گرمی مزاج بهتر می شود.خشکی باعث ثبات رای و رطوبت باعث انعطاف پذیری می شود. سردی مایه ترس و گرمی مایه شجاعت است.
قوانین ارزیابی مزاج ها
مجموع شیرینی ها ، تلخی ها (به جز کافور) ،تندی ها ، شورمزها گرم می باشند و مجموعه ترشی ها ، گس مزها مانند : گیوی ،خیار سرد هستند.
تذکر : ازطریق رنگ و بو نیز می توان مزاج ها را ارزیابی کرد ولی قانون مزه ها کامل تر است.
نکته: در عالم خلقت علاوه بر انسانها تمام جانداران و حتی موجودات بی جان گیاهان ، جمادات رنگ ها ، تصویرها ، فضاها و جغرافیایی سرزمین ها دارای طبع و مزاج خاص خود هستند.
در پایان لازم به ذکر است که اولا ما باید مزاج و طبع خود را بشناسیم که دهها علامت دارد، اگر خودمان این اطلاعات و تجربه را نداریم از پزشکان طب اسلامی یا طب سنتی جویای این مهم باشیم که (خودمان را بهتر بشناسیم ) این نوع شناخت می توانید یکی از جنبه های بسیار مهم خود شناسی که مورد تائید اسلام ،ائمه معصومین و حکما قرار گرفته است باشد. ثانیا برحسب شناخت طبع و مزاج خود می توانیم غذا و پوشاک و بسیاری از ملزومات زندگی ، شغلی و معیشتی خود را برگزینیم.
محمد جواد اسلامی پور
